Column: Nationalisten en verlichtingsdenkers
Column door Stefan Paas
Zoals o.a. McIntyre in zijn essay over patriottisme liet zien, hebben nationalisten en verlichtingsdenkers meer gemeen dan zij denken. Nationalisten vergeten vaak dat de natie, evenzeer als de EU of de VN, een kunstmatig construct is. Wij worden niet geboren als mensen met liefde voor een ‘natie’, maar met liefde voor familie, vrienden, voetbalclub, kerk, enz. Nationalisme moet ons worden aangeleerd, en dat gebeurt doorgaans door diepere, prepolitieke waarden en emoties voor het nabije over te hevelen naar de natie. Idealiter zelfs zo sterk dat ik bereid ben te doden en te sterven voor de natie (mochten de Russen komen). En natievorming houdt in dat veel regionale en prepolitieke identiteiten worden geproblematiseerd en genivelleerd: streektalen, liefde voor je religie, je eigen buurt, enz.
Nationalisme
Rechtse nationalisten vergeten vaak dat hun liefde voor de natie liefde is voor de eerste fase van globalisering en nivellering. Ik ben christen, droom soms in het Drents, houd van mijn familie en mijn vrienden, geniet van mijn dorpje langs de rivier. Maar wat betekent dat überhaupt, dat ik ook nog ‘Nederlander’ ben? En dat iemand die een paar centimeter over de grens woont ‘Belg’ is?
Universele waarden
Linkse mensen putten daarentegen vaker uit de universele waarden van de Verlichting, die per definitie individualistisch en ongeworteld zijn. Hun pedagogische taak bestaat eruit om natuurlijke bindingen en liefdes over te hevelen naar universele (en, face it, vaak abstracte) waarden als gelijkheid en rechtvaardigheid. Idealiter zelfs zo sterk dat ik bereid ben te doden en te sterven voor de verdediging en de verspreiding van deze waarden. Hun probleem is dat niemand, als het puntje bij paaltje komt, echt warm loopt voor abstracties.
Kerkasiel
Kerkasiel is een prettige stoornis van beide stromingen. Het komt voort uit prepolitieke bindingen (vriendschap, wij-gevoel, worteling, schoolkameraadjes, kerkgang, enz.), maar verzet zich tegen de rechtse nationalistische idee van ‘grenzen dicht’. Maar links is het ook niet, want daarvoor spreekt het te weinig de taal van universele waarden en abstracte individualiteit. Kerkasiel gaat over ‘waardige mensen’ (met wie we – althans de Kampenaren in dit geval – verbonden zijn), niet zozeer over zoiets als ‘menselijke waardigheid’. Het is niet nationalistisch en het is niet universalistisch. Het is belichaamd, geworteld en christelijk. Maar het is lastig uit te leggen in termen die de meeste mensen vandaag begrijpen.
– Stefan Paas
Bron: LinkedIn Stefan Paas, met toestemming overgenomen
